W odpowiedzi na interpelację nr 13230 Pana Posła Tomasza Jaskóły w sprawie wprowadzenia dla osób wykonujących pracę na podstawie umów cywilnoprawnych podstawowych praw socjalnych, uprzejmie informuję, co następuje.
Swoboda nawiązywania stosunków pracy jest jedną z podstawowych zasad prawa pracy. Oznacza, iż każda ze stron ma swobodę wyboru zawarcia umowy o pracę, bądź wykonywania pracy na innej podstawie prawnej niż umowa o pracę. Art. 11 Kodeksu pracy stanowi bowiem wyraźnie, iż nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy, bez względu na podstawę prawną tego stosunku, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika. Ww. zasada gwarantuje zatem wolność nawiązania stosunku pracy, co w konsekwencji oznacza także możliwość podjęcia przez strony decyzji o wykonywaniu pracy na podstawie umowy cywilnej.
Warto nadmienić, iż przepisy Kodeksu cywilnego są wprawdzie mniej rygorystyczne niż przepisy Kodeksu pracy, ale w niektórych sytuacjach, w zależności od potrzeb obu stron, mogą dać im większą swobodę w kształtowaniu treści, formy oraz okresu obowiązywania umowy.
Dodatkowo należy pamiętać, iż Kodeks pracy penalizuje sytuacje, w których zawierane są umowy cywilnoprawne w celu obejścia przepisów prawa pracy, nawet za zgodą obu stron. Zgodnie bowiem z art. 22 § 1 Kodeksu pracy – przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosownie zaś do brzmienia § 11 i § 12 cyt. artykułu zatrudnienie przy spełnieniu powyższych przesłanek jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy i nie jest dopuszczalne w tej sytuacji zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną.
Abstrahując od obowiązującego stanu prawnego pragnę poinformować, iż poruszona przez Pana Posła problematyka zdecydowanie zasługuje na refleksję, dlatego też będzie przedmiotem analizy i ewentualnych prac legislacyjnych działającej obecnie przy Ministrze Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 sierpnia 2016 r. w sprawie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, jej kadencja ma trwać 18 miesięcy, zaś jej zadaniem jest przygotowanie projektu nowego Kodeksu pracy.
Mając zatem na względzie prace Komisji, niezasadnym byłoby obecnie podejmowanie odrębnych (równoległych) inicjatyw legislacyjnych mających na celu fragmentaryczną zmianę przepisów prawa pracy. Aby zapewnić przepisom Kodeksu pracy wewnętrzną spójność pomiędzy nowymi instytucjami prawa pracy (np. postulowanym przez Pana Posła objęciem częściową ochroną pracowniczą także osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnych) a pozostałymi przepisami prawa pracy, należy, w mojej opinii, poczekać na końcowy efekt prac Komisji.
Mam nadzieję, że przedstawione powyżej informacje i wyjaśnienia uzna Pan za satysfakcjonujące i wyczerpujące.